زرنا"سُرنا"تالشی
سُرنا در تالش به عنوان یک ساز بادی با كلمه هاى ساز و زِرنا شناخته می شود. بيشتر در نواحى جنوبى تالشستان، از ماسال و شاندرمن تا شفت و فومن و طارم، رواج دارد و كلمه ى «سازَنده» اغلب به طور خاص در مورد نوازندهى سرنا به كار میرود.
پرده ها و هواها( نغمات بدون کلام ) عموماً توسط له له (نی چوپانی) و یا لبک (نی لبک) نواخته میشود، اما در نواحی جنوبی تالشستان سرنا و نقارۀ تالشی نیز مجری تعدادی از اینگونه نغمات هستند. تعدادی از این قطعات در جشن های عروسی، حنابندان، کشتی های محلی و برخی از آیین های بومی اجرا می شوند. به عنوان نمونه هنگامي كه پهلوانان در حال كشتي گرفتن هستند از سرنا و نقاره استفاده مي‌كنند. البته در مدت زمان پيشين سازَنده حتماً مي‌بايست دانش و آگاهي درباره كشتی را داشته باشد تا توان عوض نمودن ريتم را همسو و همگام با پهلوانان انجام دهد، كه سرعت و بداهه نوازي آنها تأثيري به سزا در كشتي دارد. هنگامي كه پهلوانان به هم نگاه مي‌كنند در ابتدا آهنگي به صورت ريتم ملايم نواخته مي‌شود و آن‌گاه كه دو پهلوان با هم در مي‌آويزند ريتم آهنگ تندتر و ملودي آن حماسي‌تر مي‌گردد و زماني كه پهلوانی پيروز مي‌شود آهنگ بنا به مقتضيات خود از اوج به فرود منتهي مي‌گردد. به این ترتیب از کشتينه هوا با کمک دو ساز نقاره و سرنا براي تهييج كشتي‌گيران استفاده مي‌شود.
سرنا و دهل سازهای محلی تالشان گیلوان هروآباد(خلخال) و همچنین طارم زنجان است که همچون دیگر نواحی جنوبی تالشستان در اجرای برخی آوازها و رقص‌های محلی نواخته می‌شوند.
ویژگی سُرنای تالشی
سُرنایی که در نواحی تالش مورد استفاده قرار می گیرد، سُرنای کوچک است که اندازه ی آن بین 40 تا50 سانتی متر ( با احتساب قمیش و لب گیر) است و صدای آن، قدری زیر می باشد؛ البته این صدا، بر حسب قطر لوله (استوانه) سُرنا تغییر پیدا می کند. به این ترتیب که هرچه قطر استوانه بیشتر باشد، صدای آن نیز بم تر و محزون تر خواهد بود.
:ساختمان سُرنای تالشی عبارت است از
۱- قَمیش که از دو تراش چوب نی به شکل مثلث یا ذوزنقه ساخته شده و روی هم قرار می گیرد تا با دمیدن در آن ارتعاش ایجاد شود. درانتهای قَمیش، صفحه ای فلزی و مدور به نام لب گیر وجود دارد که لبان نوازنده جهت دمیدن در پشت آن قرار می گیرد.
۲- لوله رابط که یک طرف آن به قَمیش وصل می شود و طرف دیگر آن در داخل استوانه جای میگیرد.
۳- نفیر استوانه که بیشترین طول سُرنا را تشکیل میدهد و دهانه ی آن به صورت شیپور است. سوراخ ها روی این استوانه قرار دارند که یک سوراخ در زیر و هفت سوراخ در روی آن میباشد. جنس سُرنا از چوب است که گاه قسمت هایی از آن را با فلز تزیین می کنند.
.گستره ی صدایی این ساز، حدود یک اُکتاو و یک نُت می باشد
لینکهای دانلود::Download Links
زرنا تالشی(استاد تیمور چراغی (نوازنده ی زِرنا/ روستای پُشتیر فومن)
زرنا و نقاره،کیشتینه هوا
زرنا تالشی(استاد اکبر رزمجو (نوازنده ی زِرنا / ماسال / استخراج از یک نوار قدیمی)
ادامه مطلب
